Τα Κύθηρα ανάμεσα σε Πελοπόννησο και Κρήτη, Φυσικό τοπίο και πολιτιστική κληρονομιά

Ανάμεσα σε δύο ηπείρους, εκεί που τελειώνει η Πελοπόννησος και ξεκινά η σκιά της Κρήτης, εκεί που ο μύθος και η πραγματικότητα γίνονται ένα, αναδύονται τα Κύθηρα — ένα νησί όχι απλώς γεωγραφικά τοποθετημένο, αλλά ποιητικά ισορροπημένο μεταξύ ουρανού και θάλασσας, μνήμης και ελπίδας.

Τα Κύθηρα, το νησί της Αφροδίτης, δεν φανερώνουν αμέσως την ομορφιά τους. Δεν είναι από εκείνα τα νησιά που κραυγάζουν τη γοητεία τους. Είναι πιο εσωστρεφή, πιο αινιγματικά. Ο επισκέπτης δεν κατακλύζεται από εντυπωσιακά φολκλόρ, μα σιγά σιγά διαβρώνεται από τη σαγήνη του τοπίου, από τον ήχο του ανέμου που περνά ανάμεσα στις ξερολιθιές, από το φως που γλιστρά στις πλαγιές των βουνών και κατρακυλά στα φαράγγια.

Η φύση στα Κύθηρα είναι ήμερη και άγρια ταυτόχρονα. Οι κοιλάδες μοσχοβολούν θυμάρι, φασκόμηλο και δενδρολίβανο, ενώ οι απόκρημνες ακτές θυμίζουν τη δύναμη του πελάγους που τις σμιλεύει ακούραστα αιώνες τώρα. Ο Κατουνάκι, το φαράγγι του Τσάκωνα, οι καταρράκτες της Φονικόκλειας στο Μυλοπόταμο – όλα μικρά θαύματα μιας φύσης που επιμένει να παραμένει ανέγγιχτη.

Στον αντίποδα της φύσης, η ανθρώπινη παρουσία στα Κύθηρα έχει γράψει μια ιστορία γεμάτη μυστήριο, επιρροές και πολιτισμικά στρώματα. Ενετοί, Βυζαντινοί, Άγγλοι, Οθωμανοί – όλοι άφησαν το αποτύπωμά τους. Στο κάστρο της Χώρας, που στέκει ακοίμητος φρουρός πάνω από το απέραντο γαλάζιο, μπορεί κανείς να νιώσει τον αντίλαλο αυτών των εποχών. Στα καλντερίμια του Αβλέμονα, στις καμάρες των παλιών σχολείων, στις εκκλησίες με τα φθαρμένα αγιογραφικά βλέμματα, η ιστορία δεν είναι νεκρό γράμμα· είναι παλμός, αναπνοή, παρουσία.

Η πολιτιστική κληρονομιά των Κυθήρων δεν είναι μόνο αρχιτεκτονική ή ιστορική. Είναι και άυλη. Είναι τα πανηγύρια με τα βιολιά, οι τοπικές ιστορίες για νεράιδες και πειρατές, οι θρύλοι της Αφροδίτης που λένε πως από δω αναδύθηκε μέσα από τον αφρό. Είναι η τέχνη της αγγειοπλαστικής στα χωριά, τα παραδοσιακά τραγούδια που ακόμα ψιθυρίζονται τα καλοκαιρινά βράδια στις αυλές, η γεύση του θυμαρίσιου μελιού που στάζει πάνω σε τραγανά παξιμάδια.

Στα Κύθηρα δεν ταξιδεύεις απλώς για να δεις. Ταξιδεύεις για να νιώσεις. Είναι ένας τόπος που δεν προσφέρεται για τουρισμό γρήγορης κατανάλωσης. Είναι νησί για τους ονειροπόλους, για τους νοσταλγούς μιας άλλης εποχής, για όσους αναζητούν όχι το εντυπωσιακό, αλλά το αληθινό. Και αυτό, ίσως, είναι το πιο βαθύ πολιτιστικό τους κληροδότημα: η επιμονή στην αυθεντικότητα.

Σε ένα κόσμο που αλλάζει ιλιγγιωδώς, τα Κύθηρα στέκουν κάπου ανάμεσα, όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και υπαρξιακά. Ανάμεσα σε παρελθόν και παρόν, σε όνειρο και πραγματικότητα. Και καθώς απομακρύνεται κανείς με το πλοίο, βλέποντας το νησί να χάνεται στον ορίζοντα, καταλαβαίνει πως τα Κύθηρα δεν τα αφήνει πίσω. Τα κουβαλά μέσα του. Όπως κάθε τόπο που ακουμπά την ψυχή.